Jet lag, Türkçe’ye ”uçak tutulması” diye çevirebileceğimiz yol hastalıklarından birisidir. Vücudumuzun biyolojik saati ile vardığımız yerin saatinin uyuşmaması sonucu vücudun dumura uğraması diyebiliriz kabaca. Jet lag sebepleri, jet lag belirtileri ve bu yol hastalığını yaşamamak yada en hafif şekilde atlatmak için neler yapmamız gerektiğini sizlerle paylaşmak istiyorum bu yazımda.
Öncelikle şunu söylemeliyim ki sizinle aynı saat diliminde olmak ne güzelmiş. 1001 gün süren Güney Amerika yolculuğum sonrası kısa bir mola için Türkiye’ye gelmemle anladım ki sizlerle tekrar aynı saat diliminde olmak valla çok güzelmiş hem de büyük kolaylık. Çünkü Güney Amerika’da ben uykuya yatarken, siz yeni güne başlıyordunuz. En son Peru’dayken Türkiye ile saat farkı 8 saatti. Eh böyle olunca tüm eşle dostla olan konuşmalarımı, yazışmalarımı Türkiye saatine göre ayarlamam gerekiyordu tabi. Ama benim biyolojik saatim gerçek bir Perulu gibiydi maşallah ? Neyseki bu Türkiye ziyaretimde yine aynı zamanda günlere merhaba diyeceğiz ?
Eh böyle olunca da benim biyolojik saatim uzun zamandır Güney Amerika’nın bulunduğu zaman dilimine uyum sağladı. Peru’dan aktarmalarla Türkiye’ye ulaşımımda en son aktarmam Panama’dan yaklaşık 14 saat aralıksız batıdan doğuya doğru uçarak yerimi değiştirirmiş oldum.
Nedir bu biyolojik saat?
Biyolojik saat vücudumuzdaki hormonların ne zaman salgılanacağı gibi metabolik işlemleri hazırlıyor. Hani o alarm çalmasada aynı saatte uyanmalarımız, geceleri aynı saatte esnemeye başlıyor olmamız hep bu biyolojik saatin işi. Hormon salınımlarının da belirli zamanları oluyor. Şöyle bir örnek vereyim size biliyorsunuz uzun zamandır Peru’daydım ve Peru’da sabah 7.00 olduğunda uyanıyordum, o sırada Türkiye’de sizin saatler 15.00’i gösteriyor oluyordu. İş böyle olunca sizin uyandığınız vakit ben uykuya yatıyordum. Ayh Türkiye’ye vardıktan bugüne kadar geçen 2 gündür normalde saat 10’da gelen uyku uğramaz oldu. Benim biyolojik saat kendini hala Peru’da sanıyor olmalı ?
Doğudan batıya mı batıdan doğuya mı?
Yapılan araştırmalara göre doğudan batıya doğru yolculuklarda jet lag etkisi, batıdan doğuya doğru olan uçuşlara göre daha az kendini gösteriyormuş.
2014 ağustosta Türkiye’den Brezilya’ya uçuşumu hatırlıyorum da 2 gün yine kendimi yorgun hissetmiştim. Ama diğer jet lag belirtileri kendini göstermemişti. Bu sefer Peru’dan Türkiye’ye gelirken jet lag olasılığını göz önünde bulundurarak gerekli önlemlerimi almaya çalıştım.
Acaba jet lag mıyım?
Uçuş sonrası uykusuzluk çekiyorsan, uyku düzenin bozulmuş ise ve kendini yorgun hissediyorsan evet dostum üzgünüm ama acı gerçeği seninle paylaşmam gerekiyor; sen jet lagsın. Kabız yada ishal de olabilirsin, her zamanki iştahından eser kalmayabilir, kendini kötü, gergin hissetmenin de nedeni jet lag.
Jet Lag ile nasıl başa çıkabilirim?
Uçuştan 1 gün önce alkol kullanmamak, uçuş sırasında hostesin ne içersiniz sorusuna alkollü içeceklerden birini söylememek ve uçuştan sonraki gün ”Beeen geldim, donatın sofrayı alkolle” dememek lazım. Aynı şekilde kafein içeren içeceklerin de tüketilmemesi öneriliyor.
Su, jet lag için en büyük ilaç. Bol bol su için, uçağın kuru havasıyla da baş etmenin en iyi yolu su içmek. Su içtikçe çişinizde geleceği için tuvalete gidiyor olacaksınız ve böylece bedeninizi de hareket ettirerek hareketsizliğe bağlı oluşabilecek hastalıkları da önlemiş olacaksınız. Uçağın koridorunda turlayın cidden keyifli oluyor. Koridorda turlayan diğer yolcularla da konuşma fırsatı yakalamış oluyorsunuz böylece. Ben bu uçuşumda koridorda turladığım sırada Kolombiya’nın Barranquilla da yaşayan bir aile ile tanıştım mesela, şimdi İstanbul’da onları gezdireceğim bir kaç gün. Ben de Kolombiya’ya gittiğimde onlarda bana yaşadıkları yerleri gezdirecekler.
Hafif beslenmekte en az bol su içmek kadar önemli.
Yukarıda bahsettiğim jet lagtan korunma yöntemleri, özellikle kısa bir süreliğine uzun uçuşla tatile/seyahate gidenler için çok önemli. O kısacık zaman diliminde sersem gibi ortalarda dolaşıyor olmak, bulunduğunuz yerden keyif alamamanıza neden olacak.
Vücudumuzun yeni saat düzenine uyum sağlayabilmesi için biyolojik saatin tekrar kurulması gerekmektedir. Biyolojik saat beynimizdeki epifiz denilen bez tarafından salgılanan melatonin hormonu sayesinde düzenleniyor, bedenimiz gece-gündüz farkını bu şekilde ayırt edebiliyor. Geceleri karanlıkta melatonin düzeyleri artıyor, sabah ışıkla birlikte azalıyor. Bu durum, beslenme düzeni, iştah, barsak hareketleri, kan basıncı ve vücut ısısı gibi birçok vücut fonksiyonunu etkiliyor.
Uyku saatimiz geldiğinde hala uykumuz gelmemiş olsada yatağa girip uyumaya çalışmayı, yemek saatlerinin de düzene girmesi için yemek vakitlerinde yemek yemek biyolojik saatin düzene girmesi için güzel bir yol.
Jet lag önleyici ilaçlar var fakat daha önce hiç kullanmadım. Kullanır mıyım, hiç sanmam! Yaşasın doğal yöntemlerle korunma yolları ?
Jet Lag en çok kimleri etkiler?
Jet lagın etkisi kişiden kişiye değişiklik gösteriyor. Mesela uyku saatleri düzenli olan kişileri, az su içenleri (Boşuna demiyorum ben size bol bol su için diye), uykusuz ve yorgun olanları bir de yaşlıları daha fazla etkiliyormuş.
Uzun uçuşlarınız olsun ama jet lagsız olsun. Yolunuz açık olsun ❤
